Söğüt Belediyesi

Ertuğrul Gazi, doksan üç yaşında (H. 680, miladi 1281- 1282) yılında vefat ettiğinde Söğüt’e defnedilir. Ertuğrul Gazi’nin mezarı, 1281- 1285 yılları arasında ilk defa Osman Bey tarafından açık mezar olarak düzenlenmiştir. Türbe olarak yapıldığı konusunda net bir bilgi yoktur. Çünkü türbe olmuş olsaydı, Osman Bey’de vefat ettiğinde türbe içine gömülmesi gerekirdi. Osman Bey, türbenin şu an bulunduğu yerin 5- 6 metre dışında bahçeye ilk olarak gömüldüğü görülmektedir. Vasiyeti üzerine daha sonra mezarı kaldırılarak Bursa’daki Gümüşlü Kubbeye götürülmüştür. Orhan Gazi dönemindeki bir belgede, Söğüt’te ‘’Hademe –i Türbe-i Ertuğrul’’ olarak maaş ve vazife tahsis ettiği tespit edilmiştir. Bundan da, anlaşılmaktadır ki, türbenin ilk taşları Orhan Gazi döneminde konulduğu tahmin edilmektedir. Çelebi Mehmet Bey döneminde ise buraya bir cami yaptırıldığı göz önüne alındığında, Çelebi Mehmet, atasının mezarını türbe şeklinde yaptırdığı ya da onardığı da tahmin edilmektedir. İlk verilere ise hicri 1171 (miladi 1757) yılına rastlamaktadır. Asıl türbe kapısının kemer bağlantısındaki bir taşın üzerinde ‘’Maşa’allah 1171’’ ibaresine rastlanmıştır. Bu taşın durumuna bakıldığında tamir edilirken yeni taşların arasına bu taşın yerleştirildiği belirlenmiştir. 1757 yılı III. Osman ile III. Mustafa dönemlerine rastlamaktadır. 1757 yılında yeniden yaparcasına büyük bir onarım yapıldığı bu taştan anlaşılmaktadır. 1832 yılında Sultan II. Mahmut döneminde Türbeyi gören Charles Texıer (Şarl Teksiye), yazdığı kitabında burayı tarif ederken ‘’Bu türbe, dutluklarla çevrili bir vadinin ağzında bulunan şehrin civarındadır. Sultanın mezarı ufak kilise tarzında ve Bursa’da inşa edilmiş olanlar gibi türbe tesmiye edilen bir binadır… Ertuğrul’un servi ve çınar ağaçları arasında yükselen kabri, doğu (kültürünün) görülecek eserlerinden biridir.’’ Charles Texıer (Şarl Teksiye), Türbenin kubbesini Selçuklu tarzında olduğu gibi sivri değil, çadırı anımsatan tarzda, yuvarlak şekilde olduğu bildirilmektedir. Hicri 1171 yılında yapılan bu türbe, Sultan II. Abdülmecit döneminde iyice yıprandığı görülerek büyük ölçüde tamir ettirilmiş; ayrıca bir iki çeşme ve bir fıskiye ya da bir şadırvan yaptırılmıştır. Zaman içerisinde bu binanın yıpranması ve yıkılması sebebi ile II. Abdülhamit Han 1886 yılında buranın bir haritasını çıkartarak, binayı baştan yaptırmıştır. İç bölümler, dönemin zengin çinileri ile süslenirken, sanduka da mermerden tekrar yaptırılmıştır. Dış cephesi bir avlu duvarı ile çevrilmiş, kapısını ise Söğüt’e bakar şekilde açılmıştır. Türbenin antre kısmının üstüne bir de kitabe konulmuştur. Kitabe güzel bir nesih ile 12 satır halinde 24 mısradan oluşmaktadır. Bugünkü şekliyle türbe, altıgen bir planda üstü kubbeli ve doğu tarafına bir antre ilave edilerek yapılmıştır. Duvarları bir sıra taş, üç sıra tuğla ile örülmüştür. Kubbe kurşunla kaplanmış alt sırada bulunan üç pencere ile aydınlatılmıştır. 1900’lü yılların başında, Ertuğrul Gazi Hazretlerinin türbesi, devlet hazinesinden ve Eski Söğüt Kaymakamı Zühtü Beyin nezaretinde tekrar mükemmel olarak tamir edilmişti. Türbenin içi çeşitli nakışlar, çiniler ve padişah hazretlerinin büyüklüğüne yakışır, avize, şamdan ve büyük saatlerle süslendi. Padişah hazretlerinin hayırlara vesile olması için gönderdiği şal (örtü) mübareğin sandukasına örtüldü. Gazi Hazretlerini haremi (eşi) ile Türbe-i Şerif’in dışındaki bahçede defnedilmiş bulunan oğlu Sarı Yatı (Savcu Bey) ile Hazreti Gazi’ye, yiğitlikleri ile çok fazla hizmet etmiş olan beyler ve aşiretin ileri gelenlerinden 25 kişinin yıkılmış ve dağılmış mezarları tekrar onarıldı ve isimlerine taşlar yaptırılarak dikildi. Bu mezarların etrafına demir parmaklıklar çekildi. Ertuğrul Gazi Türbesi işgal dönemlerinde en zor günlerini geçirmiştir. Timur’un Anadolu seferi sırasında Söğüt’ün ve Türbenin zarar gördüğü anlatılmaktadır. Ancak en büyük zararı Yunanlıların Anadolu işgali sırasında olmuştur. Yunanlılar II. İnönü Muharebesi sonrası geri çekilirken Söğüt’ü yakmışlar ve Ertuğrul Gazi Türbesine bugün bile delilleri olan zararlar vermişlerdir. Türklerin altınları türbede saklı dendiği için altın aramak bahanesi ile türbenin sandukası açılmış ve talan edilmiştir. Altın bulamayınca da ‘’Kalk koca Türk, evlatların ne halde gör, gel de onları kurtar’’ diyerek hakaret etmişlerdir. Bununla da kalınmamış, demir kapaklı pencerelere ve duvarlara sıktıkları mermiler bugün bile görülebilmektedir. Bu dönemde çiniler sökülmüş, değerli el yazması Kuran-ı Kerim ve değerli avize, şamdan ve kilimler Yunanlılar tarafından yanlarında götürülmüştür. Yunanlıları, Gündüzbey hattından kovalamaya başlayan Türk birlikleri ise yetişmiş, evlatlarının nerede olduğunu soran talancı Yunanlılara gücünü göstermiştir.

Söğüt kuruluş itibari ile anayol üstü kasabasıdır. Mudanya-Bursa’dan ve Gemlik İskelesi’nden gelerek Konya’ya doğru uzanan tarihi yol Söğüt’ün içinden geçmiştir. Özellikle İstanbul’un Türkler tarafından fethedilmesinden sonra Mekke’ye, Söğüt’e uğranılarak gidilmiştir. Bu sebeble bu yola Hacılar Yolu adı verilmiştir. Bu yol, Küsnük ve Mezarlık bölgesinde bulunmaktadır. Söğüt’ün tarih sahnesindeki parlak dönemi 13.yy sonlarında başlar. Bu dönemde doğudan gelen Oğuz Türklerinin Kayı Boyu bu küçük kasabada sınırları Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarına yayılan Osmanlı Cihan Devleti’nin ilk nüvelerini oluşturacaklardır.

Osman Gazi’nin Gördüğü Rüya:

Rüyasına göre, Şeyh Edebali'nin koynundan çıkan bir nur, Osman Bey’in koynuna girer. Bu nurun girmesiyle vücudundan bir ağaç çıkar. Ağaç birden dallanıp budaklanarak bir sürü ovaları, dağları ve nehirleri gölgesine alır. Buralardan pek çok insan faydalanır. Şeyh Edebali bu rüyayı dinleyince, "Ertuğrul oğlu Osman, babandan sonra sen bey olacaksın, kızım Malhatun ile evleneceksin. Benden çıkıp sana gelen nur budur, asil ve temiz soyunuzdan pek çok padişahlar gelecek. Onlar milletleri bir çatı altında toplayarak Allah’ın izni ile onların huzur ve saadet içinde yaşamalarını, İslam la şereflenmelerini sağlayacaklardır" diye tabir etmiştir. Nihayet Ertuğrul Gazi 1281’de vefat edince, aşiretin uluları tarafından Osman Bey beyliğe seçilmiştir. O da babası gibi Selçuklu Sultanına bağlı kalmıştır. Sorkun, Taraklı, Göynük üzerine seferler düzenleyerek topraklarını genişletmiştir. Yarhisar ve Bilecik’i zapt etmiş ve 1299’da İnegöl’ ü fethetmiştir. Bu sırada III. Alaeddin Keykubat’a karşı İlhanlıların başlattığı isyan hareketinde sultanın yanında yer almıştır. Bu yararlılıklarından dolayı ve hem de fethettiği yerlere karşılık Osman Bey’e sancak ve alem verilmiştir. Osman Bey’e verilen bu hediyeler ve hediyelerin kabulü esnasında Küsnük (Kösnük) mevkiinde kös çalınışı, tarihçiler tarafından yeni bir devlet kurmaya doğru atılmış büyük bir adım olduğu kabul edilir. Aşık Paşa tarihinde rivayet edildiğine göre, Karacahisar alındığında boş kalan evlere Germiyan ilinden ve diğer illerden Müslüman halk buraya yerleştirilir. Pazar kurulur. Halk toplanarak cuma namazı kıldıracak ve aralarındaki anlaşmazlıklara çözüm bulacak bir kadı isterler. Bunun üzerine Osman Bey halkın rızası ile bacanağı Dursun Fakıh’ı imam hatiplik ve kadılık için görevlendirir. Dursun Fakıh 28 Eylül 1299’da Karacahisar’da cuma namazında bağımsız devlet olma anlamına gelen ilk hutbeyi Osman Bey adına okumuştur. Böylelikle, Osmanlı Cihan Devletinin kuruluşunun ilân edildiği kabul edilir. Söğüt, Bursa’nın fethine kadar Kayı Aşireti’nin (Uç Beyliği olarak) merkezi olmuştur. Söğüt kısada olsa Osmanlı Devleti’nin ilk başkenti olmuştur. Bursa’nın fethi ile birlikte başkent Bursa olmuş, Söğüt ise Sultanönü Sancağı’na bağlı bir nahiye merkezi olmuştur.

Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Söğüt:

"Söğüt, Bursa sancağı hükmünde, Lefke kazası nevahisinde hakimli, bağlı bahçeli, arı havası, lâtif bir kasabadır. 700 kadar kiremitle örtülü Türk hanelerini havi, müteaddit camili, han ve hamamlı, çarşı ve pazarlı bir yerdir." diye bahseder. Bu mütevazı belde çeşitli istilâlara da sahne olmuştur. Evliya Çelebi bu konuda; "Osmancık bey olunca babası Ertuğrul’u bu Söğüt şehrinde defnedip, şehri de mamur etti. Bâdehu Yıldırım asrında Timurlenk bu şehri yağma ve harap etmiştir ki, hâlâ Ertuğrul Türbesi bile o kadar mükellef bir âsitâne değildir." diye haber vermektedir. Çelebi Sultan Mehmet döneminde ve Sultan II. Abdülhamit döneminde Söğüt’te yeni imar çalışmaları yapılmıştır. II. Abdülhamit, saray muhafızlarını Söğüt ve çevresi gençlerinden seçtiği gibi Karakeçili Aşireti’nin Söğüt’ü ziyaretlerine de resmi bir sıfat kazandırmıştır. Söğüt’e 1905’de kendi adıyla da anılan bir cami ve bir okul yaptırmıştır. Mondros Mütarekesi ( 30 Ekim 1918 ) sonrasında Anadolu’nun pek çok yeri gibi Söğüt de işgal edilmiştir. Kurtarıldığında ise eski Söğüt’ten pek fazla bir şey kalmamıştır.

Gök kubbede medeniyet ve adalet başta olmak üzere birçok alanda hoş bir sada bırakan ecdadımıza minnet duygularımızı asla yeterli oranda belirtemeyiz ancak onların bizlere bıraktığı eserleri de hem tanıma hem de tanıtmayı bir borç biliyoruz. Bilecik ilimizin Söğüt ilçesinde ecdadımız tarafından inşa edilen Hamidiye Külliyesi bu cennet vatan üzerinde birbirinden güzel ve kıymetli eserler inşa eden II. Abdülhamit dönemine aittir.

Hamidiye Camii (Çifte Minareli)

Hamidiye Camii II. Abdülhamit Han tarafından 1907-1908 (H.1325) yıllarında inşa edilmiştir. Yapı kare planlı, duvarları kırmızı kesme taştan örülmüştür. Kemerlerin taşıdığı büyük bir tek kubbe ile de örtülmüştür. Kubbesi kurşunla kaplıdır. Son cemaat yeri, alışılmışın aksine revaklı olmayıp Neo-Klasik üslupta inşa edilmiş. Minareler son cemaat yeri ile caminin ana kütlesi arasındaki köşelerde bulunmaktadır. Çift minaresi kesme taştan inşa edildiği için mimarisi dikkat çekicidir. Çifte Minareleri Camii olarak da bilinir.

Hamidiye İdadisi (Lise)

II. Abdülhamit Han dönemi eğitim kurumları içerisinde yer alan idadiler, Rüştiye mezunlarının kolayca iş bulmaları için inşa edilmiş eğitim kurumlarıdır. İdadiler, daha çok Türk nüfusun yoğun olduğu ve gelişmişlik düzeyinin az olduğu bölgelerde tercih edilmiştir. 1869’da Esat Saffet Paşa tarafından hazırlanan Maarif Nizamnamesi’nde rüştiyelerin bir üst kademesi olan idadi düzeyindeki okulların inşasına karar verilmiştir. Açılacak olan bu idadilerde, yüksekokullara öğrenci ve devletin üst kademelerine memur yetiştirilmesi de hedeflenmiştir. Söğüt’te Sultan II. Abdülhamit Han tarafından 1903-1905 yıllarında yaptırılmıştır. Geç Osmanlı dönemi sivil Osmanlı mimarisi örneklerinden birisidir. İdadi’nin giriş kısmının üzerinde görkemli bir mermerden yapılmış Osmanlı Devlet arması vardır. Rivayete göre arma İstanbul’dan Bilecik’e tren ile getirilip, Bilecik tren istasyonundan Söğüt’e dokuz manda yüküyle taşınarak getirilmiştir. İdadi iki katlı olup kırmızı kesme taştan yapılmış, pencere ve kapı sütunları zarif bir görünüme sahiptir. Saray muhafızlarına asker yetiştirmek amacıyla inşa edilmiştir. Alt ve üst katların planları aynı şekildedir. Oda tavanları ahşaptan geometrik şekillerle süslenmiştir.

Dar’ül Eytam (Yetimler Okulu)

Sultan V. Mehmed Reşad döneminde Kaymakam Sait Bey tarafından 20. yüzyılın ilk çeyreğinde Hamidiye İdadisine ek olarak yapılmıştır. Savaşta yetim ve kimsesiz kalan çocukların eğitimi için inşa edilmiştir. Şehit çocukların yararlandığı bu binaya Şüheda Mektebi veya Şehitler mektebi de denir. Dar’ül Eytam iki katlı kırma çatılı bir yapıdır. Girişi bölümü iki sütunludur. Sütunların bittiği yerde çini kaplamalar var. Giriş kapısı üzerinde bulunan 22 parça çiniden 11’i düşerek kırılmış kalan 11 parçası ise Söğüt Etnografya müzesinde koruma altına alınmıştır.

Anadolu’muzun her köşesi çok hareketli zengin bir kültüre ve tarihe sahiptir. Bu zengin kültür ve medeniyetin yaşandığı bir mekân olan Söğüt, Osmanlı Devletinin kurulduğu ve dünyaya 600 yılı aşkın bir süre medeniyet ve adaletin sağlandığı nadide bir ilçemizdir.

Evet, her yönüyle en iyiyi düşünen ve dünya tarihinde İslam Medeniyeti ve toplumsal yaşama olan katkılarıyla asırlardır hatırlanan bir milletten bahsediyoruz.

Hep söylenir ya; Osmanlı Devleti 6 asır boyunca İslam'a hizmet ve toplumsal hayata medeniyet dolu bir gelecek bırakmıştır diye. İşte Kaymakam Çeşmesi, bu düşüncenin en güzel örneklerinden biridir. Atalarımızın kıbleye olan hürmetini gösterecek olan bu güzel eser, Söğüt ilçesinin merkezinde bulunan Kaymakam Çeşmesi'dir.

Atalarımızın kıbleye olan hürmetini gösterdiği bu eserde sözünü ettiğimiz çeşmenin üç tarafı yalaklar ile çevrili iken güney cephesine yalak konmamıştır. Konmamasının sebebi ise çok manidardır. Güney yönünün kıbleye denk gelmesidir. Yani, su içecek ya da abdest alacak kişinin kıbleye sırtını dönmemesi için çeşmenin güney tarafında yalak konulmamıştır. Belki çok küçük bir örnektir ancak, mensubu olduğumuz ecdadın, bir eser inşasında bile gösterdiği hassasiyeti ve nezaketi gösterme anlamında harikulade bir misal olduğunu söyleyebiliriz. İslam inancımıza ve maneviyatımızın ne kadar değer verildiğinin bir göstergesi olan bu davranış, bizleri elbette gururlandırıyor ve mutlu ediyor.

Kaymakam Çeşmesi, 1914 yılında Sultan Reşad döneminde Söğüt’te Kaymakamlık yapan Sait Bey tarafından yaptırılmıştır. Estetik bir görünüme sahip olan çeşme Neo-Klasik üslupta yapılmış, üç kenarı yalaklar ile çevrilmiş dış yüzeyinde ise dilimli vazolar halinde kabartmalar vardır. Yalakların her iki yanına da kabartma yıldız motifleri yerleştirilmiştir. Gövdenin köşeleri pahlı ön yüzleri sivri kemerli nişler halindedir. Çeşmenin dört tarafı Kütahya çinileri ile süslenmiştir. Saçak kısmında frizler bulunmakta olup bunların üzerleri kıvrık dallar, Rumiler ve palmetlerle süslü bir alınlıkla sona ermektedir. Üst kısımda dikdörtgen nişler içerisinde kitabeler bulunmaktadır. Dikdörtgen kitabelerin doğu yüzdekinde ‘’Minel mai küllüşeyhinhay’’ kuzeydekinde ise ‘’Rebbihüm ve sekahüm şeraban Tahura’’ ibareleri okunmakta, batı yüzdeki bir çini üzerinde ise ‘’Amel-I Mehmet Emin mintilazim Mehmet Hilmi Kütahya 1334’’ yazısı bulunmaktadır. Kaymakam Çeşmesi tamamen mermerden yapılmıştır. Osmanlı mimarlık sanatının, son döneminin önemli bir örneği olarak kabul edilmektedir.

-Osmanlı mimari sanatının kubbeli türündeki ilk örneklerindendir.

-Yapı, Osmanlı mimarisinin Bursa Ulu Cami plan tipinde bir eserdir.

-Söğüt Çarşı merkezinde, Hükümet Konağı'nın karşısında yer alır ve Çelebi Sultan Mehmed döneminde (1414-1420) inşa edilmiştir.

Yukarıda, birkaç satır olarak aktarılan cümleler, ilimizin güzel ilçelerinden biri olan Söğüt'te bulunan ve günümüze ulaşmış olmasıyla bizlere büyük bir mutluluk veren Çelebi Sultan Mehmed Camii hakkındadır.

Sultan II. Abdülhamid Han döneminde büyük bir onarımdan geçirilmiş, bugünkü görünümü daha çok o döneme ait olan Çelebi Sultan Mehmed Camii, II. Abdülhamit devrinde (1876-1909) eski caminin yerine mimarı Üsep Kalfa tarafından inşa edilmiş ve mimarisinin yapımında da onun minare kaidesinden faydalanılmıştır. Eski camiden kalmış yegane orijinal mimari elemanı teşkil eden minare kaidesinin batı cephesinin ortasında yer almasından, yapının ilk ölçülere göre daha büyük boyutlarda ve özellikle kuzeye doğru genişletilmiş olarak inşa edildiği anlaşılmaktadır. Bugün eski caminin planı hakkında fikir verebilecek herhangi bir ipucu mevcut değildir.

Osmanlı mimari sanatının kubbeli türündeki ilk örneklerinden biri olma özelliğinin taşıyan yapı, kareye yakın dikdörtgen planlı olup caminin üzerini, duvarlardaki üzengi ayaklarıyla altı sütuna oturan kemerlere bindirilmiş on iki küçük kubbe örtmektedir. Ana kubbeyi dört sütun taşımaktadır. Kemerlerden pandantiflerle geçilen kubbelerin ortada yer alanı diğerlerinden daha yüksek ve büyük tutulmuş, üzerine de iç aydınlanması için erken Osmanlı dönemi camilerinde görülen bir aydınlık feneri yerleştirilmiştir. Yapı, Osmanlı mimarisindeki Ulu Cami plan tipinde bir eserdir.

İç mekân oldukça ferahtır; yan duvarlar, kemerler, kubbe göbeği ve eteğinde pandantifler, mihrap ile pencere çevreleri ve alınlıklarında gerek dış görünüşünde gerekse iç görünüşünde kalem içi süslemeler Batı etkisi gösteren Osmanlı’nın geç dönem özelliklerini yansıtmaktadır. Bunlardan orta kubbe diğerlerinden daha yüksek olup burada Ulu Cami plan tipi aynen uygulanmıştır Somaki taşından bir bordür içine alınmış olan mihrap basit bir niş halindedir ve çevresiyle birlikte yoğun biçimde kalem işleriyle süslenmiştir. Aynalık ve korkulukları ajurlarla ve bitkisel motiflerle süslenmiş olan ahşap minberin kapısı yine barok tarzda rûmîler ve palmet dalları ile taçlandırılmış, köşk kısmının üzeri de aynı tarzda taçlandırılarak sivri bir külâhla örtülmüştür. Ahşap kadın mahfili basit görünümlüdür.

Kesme taş ve tuğladan inşa edilmiş olan yapının sade sıvalı dış cephe duvarları, düz bir saçak silmesiyle sona ermektedir. Caminin kuzey, doğu ve batı cephesinde üç kapısı bulunmaktadır. Kuzey cephesindeki cümle kapısı dışında doğu ve batı cephelerine de tâli kapılar açılmış ve üzerleri iki ahşap sütuna dayanan ahşap sundurmalarla örtülmüştür. Kuzey cephesinde yer alan cümle kapısı şu anda kullanılmamaktadır. Çift sıra pencerelerden üsttekiler oval, alttakiler ise ince uzun ve yuvarlak kemerlidir.

Caminin batı cephesine bitişik durumda olan tek şerefeli tuğla minarenin orijinal kaidesi sekizgen kesitli ve yüksek kürsülüdür; iki sıra tuğla, bir sıra kesme taş ile örülmüş, Türk üçgenleriyle pahlanan pabuç kısmından silindirik gövdeye bir bilezikle geçilmiştir. Kuzeybatı kenarına camiye bitişik olarak kaide ve pabuç kısmı kesme taştan, gövdesi tuğladan minaresi bulunmaktadır.

Osmanlı'nın ilk mescidi özelliğini de taşıyan ve ''Ertuğrul Gazi Mescidi'', diğer adıyla ''Kuyulu Mescit'' olarak bilinen yapı, Söğüt ilçemize bağlı Cumhuriyet Mahallesi Köprü Caddesi Mescit Sokak'ta Söğüt’ün güneybatısında küçük bir tepenin yamacında bulunmaktadır.

Kuyulu Mescit, şanlı, bir o kadarda uzun soluklu devletin tohumlarının atıldığı, kuruluş ve kurtuluşun şehri, dirilişin toprağı Bilecik’in tarih kokan ilçesi Söğüt’te, Ertuğrul Gazi’nin liderliğinde kayı aşiretinin 400 çadırla geldiği, ilk otağın kurulduğu, Kayı boyu’nun topluca alınlarının secdeye vardığı ilk yerdir. Söğüt’te bulunan mescit, Osmanlı’nın ilk eseri, ilk mescidi olarak bilinmektedir. Yapının kesin yapılış tarihi bilinmemektedir. Yapının girişinde yer alan levhada yapılış tarihi 1281’den önce yazmaktadır. Ancak, Söğüt’ün Ertuğrul Gazi’ye verilmesinden sonra, Ertuğrul Gazi döneminde 13. yüzyılın ilk yarısında inşa edilmiş olduğu düşünülmektedir. Günümüze ulaşan yapı orijinal değildir. Yapı bilinen ilk restorasyonunu Çelebi Mehmed döneminde geçirmiş. Mescit en büyük tamiratı ise 1902 yılında Sultan II. Abdülhamit döneminde mescidin etrafındaki evler istimlak edilerek yıkılmış ve mescit yeniden ortaya çıkartılarak eski temelleri üzerine yeniden inşa edilmiştir.

Mimari ve sanat yönünden önem arz etmeyen yapı, kare planlı bir harim alanı ile enine dikdörtgen planlı ve kapalı son cemaat yerinden meydana gelir. Kurşun kaplı bir ahşap çatının örttüğü son cemaat yerinin kuzey duvarında basık kemerli girişle iki tarafında büyük boyutlu ve yuvarlak birer pencere, yan duvarlarında ise bunların birer eşi bulunmaktadır. Basık bir kasnağın üzerine oturmuş kurşun kaplı tek bir kubbe ile örtülüdür. Tek minare yapının batı cephesinde harim ile son cemaat yerinin sınırında bulunan ve dışarı taşan kare tabanlı bir kaidenin üzerinde yükselmektedir. Önceleri dışarıda olan son cemaat yeri 19. yüzyılda mescidin yeniden inşası sırasında, binaya adını veren kuyu ile birlikte içeriye dahil edilmiş. Ertuğrul Gazi mescidinin diğer cami ve mescitlerde olmayan bir özelliği var. Mescidin ana bölümü Osmanlı’nın ilk eseri, kapı ile mescit arasındaki giriş bölümü ise Osmanlı’nın son eseridir.

Ertuğrul Gazi mescidi yeri için özellikle Rum köylülerinin su ihtiyacını karşıladığı kuyunun yanı seçiliyor. Ertuğrul Gazi bu sayede namaz için mescide gelen Türkmenler ile Rum komşuları arasında dostane diyalog kurulacağını ve Müslümanlar ile Rumlar arasındaki ilişkilerin sıcaklaşacağını düşünüyor.

Ertuğrul Gazi’nin Göçmen Kayı Aşireti’nin yerleşik hayata adaptasyonu sırasında inşa edilen mescidin Aktopraklık mevkiinde Rum Mahallesine yaptırmış olmasının sebebi ile ilgili şöyle bir hikaye anlatılır: Bu mescidin bahçesindeki kuyudan Rum halkı suyunu almış, böylelikle her gün bu mescide gelerek, Osmanlı ahalisiyle ilişki kurmuştur. Bunun yanı sıra Osmanlılar da günde beş kez Rum mahallesindeki bu mescide gelerek, Rum ahaliyle ilişkileri geliştirmiş ve zaman içinde Rum köylüleri sadece içmek için kullandıkları kuyu suyunu zamanla abdest almak için de kullanmaya başlamışlar. O topraklarda yaşanan kanlı savaşlara ve kışkırtmalara rağmen hala Hıristiyanlığa iman edenler ve o Hıristiyanların Türk komşularının namusuna duyduğu güven de inanç dönüşümünün zorlamayla değil, gönüllü tercihle olduğunun ispatını taşımaktadır.

Fiziki anlamdaki varlığıyla günümüze ulaşmış bu nadide eser, insanların ibadet yeri olmasının yanı sıra Türkler ve Osmanlı arasında büyük bir sosyal işlevi de görmüştür.

Osmanlı’nın kurulduğu bu kutsal nadide topraklarda devletin kurulmasında, tohumlarının atılmasında büyük katkıları olan din bilginlerinin yetişmiş olduğu bilinen bir gerçektir.

Osmanlı İmparatorluğunun kurulduğu ve ilk başkenti olma gibi çok önemli bir stratejik yeri olan Bilecik, Şeyh Edebalı’nın, Dursun Fakih’in, Ertuğrul Gazi’nin medfun bulunduğu özel bir şehirdir. Osmanlı Devleti’nin kurucusu Osman Gazi adına ilk hutbeyi okuyan Dursun Fakih Hazretlerinin öncelikle bu değerli şahsın hayatı hakkında kısa bir göz atalım.

Dursun Fakih, aslen eski dönemde Larende şehri olarak bilinen Karaman doğumludur. Şeyh Edebalı’nın kayıtlarda ismi yer almayan 3 kızından bir olan kızına zevce (eş) olarak verdiği damadı ve Şeyh Edebalı’dan Tefsir, Hadis, Fıkıh konularında eğitim almış öğrencisidir. Bilecik’te kadılık görevini yürütmüş ayrıca Osman Gazi’nin de bacanağıdır. Önemli bir İslam Hukukçusu, din bilgini ve imamdır. Şeyh Edebalı’nın vefatından sonra Sultan Orhan döneminde vefat etmiştir. Türbesi Söğüt ilçesine bağlı Küre köyünde Konik bir tepenin uç kısmında yer almaktadır.

Dursun Fakih Osman Gazi adına ilk hutbeyi okuyan imam hatiptir. İslam geleneklerine göre devlet kurmanın gereklerinden biri olan Cuma hutbesi padişahlık alametidir. Bağımsızlık alametlerinden en güçlüsü olarak kabul edilmektedir. Zira hutbede padişahın adının, hatip tarafından okunmasıyla böylece hükümdar olarak kabul görüldüğünü göstermektedir. Dursun Fakih hazretlerinin Osman Gazi adına okuduğu hutbe de şu sözlere yer verilmiştir;

Aziz Müminler;

Hamd dostlarına yardım eden, düşmanlarını yardımsız bırakan ve hiçbir yer kendisinin ilminden hariç olmayan Allah-ü Teala Hazretleri’ne mahsustur.

Allahtan başka ibadete müstahak bir mabut olmadığına şehadet ederim.

Ben bu şehadetimi kendime korunan edinir ve Allah’ın huzuruna çıkacağımız gün için onu azık olarak saklarım.

Hazreti Muhammed Mustafa (S.A.V) Efendimizin Allah’ın kulu ve peygamberi olduğuna da şehadet ederim.O’nun âli evladına, ezvacine, eshabına, ensar ve muhacirine de selat-ü selam ederim.

Emme ba’dü (bundan sonra)

Yağmur yağdıkça, ışık parladıkça, dualar kabul oldukça, yolcu yerine döndükçe Allah Büyüktür.

Ey Allah’ın kulları!

İsteyenlere yol aşikardır.Dinleyenler için deliller meydandadır.Ölüm sizden evvel nicelerinin kökünü kazıdı.Sizden daha kuvvetli ve güçlü olan insanları kabire sürükledi.Canları alınmak suretiyle ferah ve sevinçleri son buldu.Bizim, bugün, buradaki sevincimiz, tek ve mutlak olan Allah’ın emrine itaat ve Resulünün sünnetine uymamız neticesinde “Haze min fazlı Rabbi” (Bu rabbinin bir lütfudur) sırrına mazhar olmaktır.

Kıyamet öyle bir gündür ki, şikayet edilmez, ağlayana bakılmaz; o gün korku ve ıstırap günüdür.Korktuğunuzdan emin, ümitlerinize nail olabilmek için Allah’ın emirlerine ve Resul-ü Müctebanının sünnetine sarılın.Sarılın ki, hidayete eresiniz, zelilken aziz olasınız.

Ya İlahi, Habibinin hürmetine bağışla bu ümmeti.

Ya Rabbel Alemin!

Osman Gazi Han’ın hanlığını ve sultanlığını mübarek eyle…

Amin, amin, amin…

SÖĞÜT

Ertuğrul Gazi Türbesi

Ertuğrul Gazi Camii

Hamidiye Camii

Saat Kulesi

Söğüt Müzesi

Kaymakam Çeşmesi

Çelebi Sultan Mehmet Camii

Kuyulu Mescid

Dursun Fakih Türbesi

Yukarı Dere Mesire Yeri

Türk Büyükleri Platformu

Hanlı Pazar